सहकारी र कोरोना

दीपेन्द्र राउत
नेपालमा सहकारीको सुरुवात विपत्ति, महामारीबाट भएको हो । विपत्त, महामारीमा सहकारी नै उत्तम विकल्प हुने कुरा इतिहासले प्रष्ट पारिसकेको छ । शोकलाई शक्तिमा, विपत्तीलाई संयमतामा परिणत गर्नका लागि सहकारी नै उपयुक्त माध्यम हो । विश्व स्वास्थ्य संगठनले कोरोनालाई विश्वव्यापी महामारी भनेको छ ।
विश्व भर कोरोनाको प्रकोप बढ्दो छ । चिनको वुहान शहरबाट सुरु भएको यो रोगले विश्व भर फैलिएको छ । विश्वलाई त्रसित बनाएको यो कोरोनाले सहकारीलाई के गर्यो होला ?, विश्व बजारमा आर्थिक मन्दी छ । उद्याोग, कलकारखान लगायतका अनिश्चित समयको लागि बन्द भएका छन् । रोजगारीबाट बेरोजगारी हुन थालिएको छ । यी यस्ता घटनाले पनि आर्थिक मन्दी निम्तियाउँछ । नेपालमा कुल जनसंख्याको २१ प्रतिशत जनसंख्यासंग प्रत्यक्ष जोडिएर सहकारीले कारोबार गरि रहेको छ । सहकारीले ५० हजारले प्रत्यक्ष रोजगारी र ५ लाखले अप्रत्यक्ष रोजगारी पाएको तथ्यांक हामीसँग छ । कुल गार्हस्थ उत्पादनमा ५ प्रतिशत र वित्तीय क्षेत्रको पहुँचमा २० प्रतिशत योगदान सहकारी क्षेत्रको रहेको छ । वित्तीय कारोबार गर्नेमा वाणिज्य बैंकपछि सहकारी रहेको छ । सहकारी विभागको तथ्यांक अनुसार सहकारीमा ७३ अर्ब १७ करोड सेयर पुँजी, ३ खर्ब २ अर्ब बचत संकलन र २ खर्ब ७३ अर्ब ऋण लगानी भएको छ । तर यर्थाथमा सहकारीमार्फत १० खर्ब हाराहारीमा वित्तीय कारोबार हुने गरेको छ ।
यति बेला सहकारीकर्मीहरुले चिन्तन र चासो लिने बेला आएको छ । विश्वव्यापी रुपमा फैलिएको कोरोना भाईरसको संक्रमणलाई रोक्न सरकारले अत्यावश्यक बाहेकका सेवाहरु चैत्र ९ गते देखि २१ गते सम्मका लागि बन्द गरेको छ । यस्तो अवस्थामा सहकारीको सेवा कसरी नियमित रुपमा संचालन गर्ने भन्ने बारेमा अन्योल सृजना छ । वित्तिय कारोवार गर्ने सहकारी संस्थाहरुले पर्याप्त तरलता नराख्ने, सदस्यको पैसा सदस्य बीचमा नै लगानी गरिने र कोरोनाको त्रासले व्यापार व्यवसायमा मन्दि सँगै सदस्यहरुलाई दैनिक, साप्ताहिक, मासिक वचत गर्न अफ्ट्यारो हुने भएको हुँदा वित्तिय कारोबारलाई निरन्तरता दिन गाह्रो हुने आम सहकारीकर्मीहरुको ठम्याई हो ।
यो आर्टिकल लेखिरहँदा नेपालमा १ जनालाई कोरोना भाईरस पोजेटिभ देखिएको छ । खुला सिमा क्षेत्रले पनि नेपाल उच्च जोखिम हो भन्न सकिन्छ । देशमा रहेका ३५ हजारभन्दा बढि सहकारी संस्थाले सामाजिक उत्तरदायित्व अन्तर्गत विभिन्न सामाजिक गतिवीधि गरि रहँदा कोरोना भाईरसको रोगथामका उपायहरुलाई पनि आफ्ना सदस्यहरु माझमा सचेतना कार्यक्रमहरु गरेका छन् । राज्यले निर्दिष्ट गरेका निर्देशनलाई सहकारीले पुर्ण पालन गदै आएका छन् । सदस्यहरु सँग प्रत्यक्ष जोडिएर कारोबार गर्ने सहकारीले सदस्यहरुलाई कोरोना भाईरसका बारेमा सुसुचित गर्दै सदस्यहरुलाई कोरोना भाईरसबाट बचांै र बचाऔं भन्ने बारेमा जानकारी गराउनु सहकारीको मुल मर्म र अहिलेको आवश्यकता हो । सदस्यहरुको आर्थिक, सामाजिक विकास नै सहकारीको मुल ध्येय बनी रहँदा कोरोनालाई न्युनिकरण गर्नु अहिले सहकारीको पनि कर्तव्य हो । महामारीबाट बाँच्न पैसा हैन, सुरक्षा अपनाउनु पर्दछ ।
आज विश्वमा फैलिएको कोरोनालाई कन्ट्रोल गरेर चिनले पुष्टी गरि सकेको छ । त्यसैले पनि आम सदस्यहरुले यो कुरा बुझ्नु पर्दछ सुरक्षा अपनाउनु भन्दा अरु विकल्प छैन । भिडभाड नगर्नु, भिडभाडमा नहिड्नु, सेल्फ क्वारेन्टाइनमा बस्नु भनेर राज्यले भनि रहँदा सहकारीकर्मीहरुले पनि यसलाई अंगाल्नै पर्छ । देश आज कोरोना भाईरसले त्रसित रहँदा पैसाको चलखेल पनि अत्याधिक हुने गरेको छ । आवश्यक भन्दा बढी सामाग्रीहरुको जोहो नगरौं, आफुले आबश्यक भन्दा वढी सामान लिई रहँदा अरुलाई नपुग्न सक्छ । बजारमा सामानहरुको अपुग हुन सक्छ । डिमान्ड धेरै हुँदा मुल्य बृद्घि समेत हुने हुँदा सचेत रहन सम्पुर्ण सदस्यहरुलाई सुसुचित गराउनु पर्दछ । विभिन्न सहकारी संस्थाहरुले आफ्ना सदस्यहरुलाई कसैले व्याज मिनाहा गरेको घोषणा गरे भने कतिले क्यासलेस कारोबारमा जोड दिएका छन् । सदस्यद्वारा नियन्त्रित सहकारी भएको हुँदा सदस्यहरुको सुरक्षा र चिन्ता सहकारी संस्थाहरुले लिनै पर्छ । सदस्यहरुले पनि सहकारी संस्थामा बचत गरेको रकमहरुलाई आवश्यकता भन्दा बढी निकाल्नु हुँदैन । विश्वभर कोरोनाले त्रसित बनाउँदा बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुलाई खासै प्रभाव परेको पाईएन किन होला भनेर बुझ्दा क्यासलेस विश्व बजार भएर होला भन्ने मेरो ठम्याई रह्यो ।
हाम्रो देशमा केही भई सक्दा आवश्यकता भन्दा बढी सामाग्री तथा पैसाको जोहो गर्ने परम्परा रहेको हँुदा पनि बैंक वित्तीय संस्था तथा खाद्यान्नको अपुग हुने गरेको पाईन्छ । यदि क्यासलेस भएर कार्य गर्ने हो भने नगद पैसा बोक्नै पर्दैन त्यसैले जति आवश्यक छ त्यति नै मात्र खपत हुने हुँदा तरलताले खासै प्रभाव पार्दैन । बैंक तथा वित्तीय संस्था दुर्घटनाको जोखिमबाट बच्न सक्छन् । कोरोनाको त्रास सँगै सहकारीले डिजिटल कारोबार बढाउनु पर्ने भन्ने बारेमा पनि बहस र चर्चा चली रहेको छ । विपत्तीले मानिसलाई जोड्छ । आवश्यकता महसुस गराउँछ । सोही अनुरुप आजको आवश्यकता भनेको कोरोना भाईरसको रोकथाम नै मुख्य रहेको हुँदा सहकारी क्षेत्रले राज्यसँग हातेमालो गर्दै अगाडी बढनु पर्दछ । देशको सुरक्षा, सदस्यहरुको सुरक्षा गर्नका लागि समग्र सहकारी क्षेत्र एक ढिक्का भएर कोरोना भाईरसको विरुद्घमा लडन अगाडि बढनु आजको आवश्यकता हो । जसरी सहकारीको इतिहास भनेको छ त्यसरी नै विपत्ति, महामारीको विरुद्घमा लड्न सहकारी क्षेत्र सफल बन्न सकोस् । एकका लागि सबै सबैका लागि एक भन्ने सहकारीको मुल मर्मलाई कोरोना विरुद्घमा लगाई सहकारी क्षेत्रलाई अझ स्थापित गर्नुपर्छ । आम मानिसमा सहकारीको मर्म र भावना अझ उच्च बनाउनु आजको आवश्यकता हो । अन्तमा, कोरोना भाईरसबाट आफु पनि बाचौं अरुलाई पनि बचाऔं ।
जय सहकारी ।
(लेखक शिखर साकोस, बिर्तामोड झापाका अध्यक्ष हुनुहुन्छ)
अभिलेख
लोकप्रिय

नेचुरल सहकारीको १६औं साधारण सभा सम्पन्न, कुल कारोबार २ अर्ब ६९ करोड
२ मंसिर २०८१, आईतवार
संसदीय समितिलाई कांग्रेसले बुझायो सहकारीको समस्या, कारण र समाधानका उपायसहितको सुझाव
२६ भाद्र २०८१, बुधबार
सहकारी सञ्जालको ५३औं बैठक: समसामयिक मुद्दा, चुनौती र समस्या समाधानमा छलफल
२८ श्रावण २०८१, सोमबार
आर्थिक मन्दी: सहकारी सरोकारवालाहरुका लागि सिकाइ
२३ बैशाख २०८१, आईतवारRecent Posts

‘प्रथम बागमती प्रदेश सहकारी सम्मेलन’को रजिष्ट्रेशन खुला
१ फाल्गुन २०८१, बिहीबार
अध्यादेश संशोधन पहलको लागि राष्ट्रिय सहकारी बैंकले बुझायो महासंघलाई सुझाव
२९ माघ २०८१, मंगलवार
धेवा साझेदारीले तिरेन सहकारी बैंकको कर्जा, धितो लिलामी गर्न १५ दिने सूचना
२८ माघ २०८१, सोमबार