‘सहकारी इतिहास बचाऔं, राष्ट्रिय सहकारी संग्रहालय निमार्णमा जुटौं’

काठमाडौं, १० चैत । (सहकारी भ्रमणबाट फर्केर) नेपालमा सहकारी अवधारणाको शुरुवात २०१३ साल चैत २० गतेबाट भएको कमैलाई थाहा नहोला । तत्कालिन नेपाल सरकारको कार्यालयमा दर्ता नं १ मा दर्ता भएको पहिलो सहकारी सहकारी बखान सहकारी हो । जसले नेपालमा सहकारी अवधारणाको शुरुवात गरी विभिन्न आरोह/अवरोह पार गर्दै हाल सम्म जिवन्त रुपमा निरन्तर काम गर्दै आएको छ ।
बखान सहकारीको पहलमा ‘राष्ट्रिय सहकारी संग्राहलय’ निमार्ण हुँदैछ । संग्रहालय निमार्ण हुनु सहकारी इतिहासको संरक्षण गर्नु हो । संग्रहालयको गुरुयोजना पनि बनीसकेको छ । सरकारी क्षेत्रमा सहयोगका लागि पहल भएपनि खासै चासोको रुपमा हेरीएको छैन । सहकारी संस्थाहरुको छाता संगठन राष्ट्रिय सहकारी संघले पनि खासै चासो नदेखाएको बखान सहकारीका संचालकहरु बताउँछन् । राष्ट्रिय सहकारी संघले प्रमुख प्राथमिकताका साथ यस योजनालाई अगाडी बढाउन पर्ने बखान सहकारीका अध्यक्ष मोहन सिंह लामाले बताए ।
बखान सहकारीको मात्र इतिहास नभई सिङ्गो सहकारी अभियानको इतिहास भएकाले यस अभियानमा सबै सहकारीकर्मी लाग्नु आवश्यक छ । देशभर २९ हजार सहकारी स्थापना भएका छन् । भनिन्छ, नी थोपा थोपा मिलेर समुन्द्र बन्छ । हो त्यहि भनाइलाई आत्मसाथ गर्दै २९ हजार सहकारी संस्था एकजुट भएर यस अभियानमा जुटे के सम्भव नहोला र ? धेर थोर रकम जम्मा गरेर संग्रहालय निमार्णमा जुटे कसो होला ?
‘कतैबाट पनि सहयोग भएन’
मोहन सिंह लामा, अध्यक्ष
बखान सहकारी संस्था लिमिटेड
एक वर्ष देखि विभिन्न मन्त्रालय, प्रधानमन्त्रीलाई भेट गरी संग्राहलयको प्रपोजल पेश गरिरहेका छौं । सहकारी तथा गरीबी निवारण मन्त्रालय स्थापना भए पछि पहिलो मन्त्री एकनाथ ढकालले ७५/७५ लाख तिन बर्षको लागि माइनुट गरिदिएको छु भनेका थिए । तर त्यो मइनुटमा मात्र सिमित भएको छ । त्यस्तै सहकारी विभागका रजिष्ट्रार केदार न्यौपालेले संस्था भ्रमणको अवसरमा सहयोग गर्ने प्रतिवद्धता जनाएर गएका छन् । साथै संग्रहालय निमार्णका लागि ललितपुर जिल्ला सहकारी संघले विभिन्न सहयोग गर्दै आएको छ । सम्पूर्ण सहकारी संस्थाले सहकारीको इतिहास बचाउन हामी आफै सुरु गरौं भनेका छन् । नेपालको पहिलो सहकारी भएकाले यस अभियानमा सरकारबाट पनि सहयोग हुनुपर्छ । सहकारीको इतिहास बचाउन हामी लागि रहेका छौं । प्रधानमन्त्रीनै सहकारी मन्त्री भएकाले यसका लागि हामी प्रपोजल लिएर जाने छौं ।
अहिले सम्म कसैबाट पनि सहयोग भएको छैन । राष्ट्रिय सहकारी संघमा हामी जाँदा संग्रहालय कस्तो बनाउने हो गुरु योजना लिएर आउनु भनेका थिए । सबै साथीहरु बसेर गुरु योजना बनाएका छौं । मोटामोटी ४० करोडको अनुमान गरेका छौं । सरकारले केही नगरेपनि हामी आफै केही गरौं भनेर लागि रहेका छौं । प्रत्येक जिल्ला संघहरुमा गएर अनुरोध गरेका छौं । आशा छ, सहकारीको इतिहास बचाउन सबै संघ/संस्थाले सहयोग गर्नु हुन्छ ।
के हुन्छ संग्रहालयमा ?
संग्रहालयमा सहकारीका विभिन्न इतिहास रहेका हुन्छ । सहकारी स्थापनाका दस्तावेज, पुराना ऐतिहासिक सामग्री, ट्याक्टरका सामनहरु, ऋण लगानी कसरी गरिन्थ्यो, बचत कसरी संकलन गरिन्थ्यो, त्यो समयमा प्रयोग भएका माटाका भाँडाहरु, संस्कृतिहरु सबै संग्राहलयमा हुने छ ।
त्यस्तै गुरु योजनामा आवास गृह सहितको रहेको छ । त्यसमा सहकारीका विभिन्न टे«निङ संचालन हुन्छ । सहकारी भिजिट गर्न आएको खण्डमा यहि बस्न सक्ने व्यवस्था मिलाइने छ । सहकारी पुस्तकालय पनि हुन्छ । सहकारी सम्बन्धी हरेक पुस्तक, पत्रपत्रिको व्यवस्था हुन्छ । संस्था स्थापनाका सामग्रीहरु संकलन गरी राखेका छौं । हाल पुराना सामग्री राख्न ठाउँ नभएकाले जहाँछ त्यहि सुरक्षित राखिएको छ ।
बखान सहकारीको संक्षिप्त इतिहास
गोरखा, लजजुङ, तनहुँ तथा गण्डक क्षेत्रमा २००८ र २०१० सालमा दैविक विपत्ति (बाढी पहिरो) आइपरेको थियो । विपत्तिमा परेका जनतालाई चितवनमा बस्ती बसाउने क्रममा राप्ती दून परियोजना आएको थियो । सोही बस्ती बसाल्ने क्रममा बखानसिंह गुरुङले ६० जना स्थानीय बासिन्दाहरुलाई संगठित गराई प्रत्येक व्यक्तिबाट सेयर मुल्य १० का दरले जम्मा गरी ६ सय पुँजी कामय गरी स्थापना गरेका थिए । नेपालमा सहकारी अवधारणको शुरुवात गर्ने नायक स्वर्गीय बखानसिंह गुरुङ हुन् ।
सहकारी स्थापनाको समयमा मसलन्द खर्च बापत १ का दरले शेयरधनीहरु संग रकम उठाइ आवश्यक पर्ने हलो, कुटो, कोदालो, फाली, बीउ बिजन उपलब्ध गराइएको थियो । यसरी सदस्यता प्राप्त गरेका व्यक्तिले प्रति परिवार ५ बिगाहा जमीन प्राप्त गरेका थिए । ६० जना सदस्यले धरम भकारी स्थापना गरी बस्ती बसाल्न प्रोत्साहित गरेका थिए ।
संस्थाले स्थापना देखिनै कृषि उत्पादनमा लगानी र उत्पादनका उचीत मूल्य र आवश्यक कृषि परामर्शको समेत व्यवस्थामा पहल गर्दै आएको छ । संस्थामा हाल २ सय ५ जना शेयर सदस्य रहेका छन् भने संस्थाको सेयर पुँजी ४ लाख रहेको छ ।
संस्थाको सम्पत्ती ?
हाल संस्थाको नाममा ३ कोठे एक तले भवन छ । एक वटा ४० टनको गोदाम घर रहेको छ । गोदाम घर २०२० सालमा निमार्ण भएको हो । ९ बलटुको डबल गेर वाला तोरी मिल रहेको छ । तेल सुद्धिकरण गर्ने मेशीन छ । त्यस्तै १० कठ्ठा जमीन पनि संस्थाकै नाममा रहेको छ । उक्त जमिनमा सहकारी संग्रहालय निमार्ण हुने क्रममा छ ।
कृषि पहिलो प्राथमिकता
बखान सहकारीले कृषि क्षेत्रलाई पहिलो प्राथमिकामा राखी विभिन्न कार्य गर्दै आएको छ । संस्था स्थापनाको क्रममा कृषकहरुको मनोबल बढाइ आधुनिक कृषि सामग्रीको प्रयोग गर्दै अत्पादकत्वमा बृद्धि गर्ने हेतुले काम गर्दै आएको छ । संस्था स्थापना भएपछि राप्ति दून परियोजनाले संस्थालाई ट्याक्टर समेत उपलब्ध गराइएको थियो । कृषि क्षेत्रनै पहिलो प्राथमिकता भएकाले कृषि क्षेत्रमा बढी केन्द्रित भएको संस्थाका अध्यक्ष मोहनसिंह लामाले बताए । संस्थाले किसानलाई आवश्यक बिउ प्रशोधन तथा बिक्रि वितरण गर्दै आएको छ । संस्थाले युवाहरुलाई माछा तथा पशुपालन कार्यमा समेत उन्मुख गराई सफल व्यवसाय भइरहेको छ । त्यस्तै अनुदानमा मल विक्रि वितरणको काम पनि गर्दै आएको छ । शुद्ध तोरीको तेल खुवाउने उद्देश्यका साथ मिल स्थापना गरेको छ ।
बचत तथा ऋण अभियान शुरु
स्थापना देखि कृषि क्षेत्रमा काम गर्दै आएको यस संस्थाले बचत तथा ऋणको अभियान शुरु गरेको छ । बारम्बार आर्थिक समस्याले सताएका कारण बचत तथा ऋण अभियान शुरु गरेको हो । शिवरात्रिको दिनबाट बचत तथा ऋण अभियान सुरु गरेको हो । कृषकलाई सक्षम र उत्पादन बृद्धिलाई ऋण लगानी गर्ने जनाएको छ ।
संस्थाको भावी कार्यक्रम
संस्थाले कृषि क्षेत्रमा आत्मनिर्भर बनाउन सदस्यहरुलाई विभिन्न कार्य गर्दै आएको छ । त्यहि क्रममा संस्था अग्र्यानीक तरकारी उत्पादन तर्फ अघि बढेको छ । अग्र्यानी तरकारीको माग बढेकाले यसतर्फ अघि बढेको जनाएको छ । त्यस्तै आगामी बैशाख, जेठ बाट अभियानमुखी धान खेति शुरु गर्ने जनाएको छ । धान उत्पादन बढाउन, उन्नत बिउ उत्पादन गरी आत्मनिर्भर बन्नका लागि यस अभियान शुरु गर्ने अध्यक्ष लामाले बताए । त्यस्तै ‘एक घर एक सदस्य अभियान’ बैशाखबाट सुरु गर्ने तयारीमा संस्था रहेको छ । संस्थाले उत्पादन गरेको शुद्ध तोरीको तेल माग अत्याधिक रहेकाले माग अनुसार उत्पादन गर्नका लागि छलफल भइरहेको जनाएको छ । संस्थाले तोरीको तेललाई प्याकेजीङ र लेबलीङ गरी बजारमा ल्याउने तयारी समेत गरेको छ ।
अभिलेख
लोकप्रिय

नेचुरल सहकारीको १६औं साधारण सभा सम्पन्न, कुल कारोबार २ अर्ब ६९ करोड
२ मंसिर २०८१, आईतवार
संसदीय समितिलाई कांग्रेसले बुझायो सहकारीको समस्या, कारण र समाधानका उपायसहितको सुझाव
२६ भाद्र २०८१, बुधबार
सहकारी सञ्जालको ५३औं बैठक: समसामयिक मुद्दा, चुनौती र समस्या समाधानमा छलफल
२८ श्रावण २०८१, सोमबार
आर्थिक मन्दी: सहकारी सरोकारवालाहरुका लागि सिकाइ
२३ बैशाख २०८१, आईतवारRecent Posts

‘प्रथम बागमती प्रदेश सहकारी सम्मेलन’को रजिष्ट्रेशन खुला
१ फाल्गुन २०८१, बिहीबार
अध्यादेश संशोधन पहलको लागि राष्ट्रिय सहकारी बैंकले बुझायो महासंघलाई सुझाव
२९ माघ २०८१, मंगलवार
धेवा साझेदारीले तिरेन सहकारी बैंकको कर्जा, धितो लिलामी गर्न १५ दिने सूचना
२८ माघ २०८१, सोमबार