सुदर्शन प्रसाद ढकाल

सहकारीको स्वायत्तता र स्वतन्त्रता

सहकारीहरु स्वायत्त, स्वतन्त्र र सदस्यहरुबाट नियन्त्रित संगठनहरु हन् । उनिहरु कुनै अन्य प्रकृतिका संगठन वा सरकारसँग कनै सम्झौतामा बाधिन्छन् वा पूँजी बृद्धिका लागि वाह्य श्रोतको उपयोग गर्न चाहन्छन् भने त्यसो गर्दा सदस्यहरुको प्रजातान्त्रिक नियन्त्रणको सुनिश्चितता र सहकारीको स्वायत्ततालाई आँच आउन दिदैनन् । [1]

स्वायत्तताको अर्थ सहकारीहरु सञ्चालनमा आपैmले बनाएको नियमहरु अन्तर्गत रहेर संगठनको व्यवस्थापन र नियन्त्रणको काम गर्दछन् भन्ने हो । उनिहरुको निर्णयमाथि कुनै हस्तक्षेप वा अंकुश लगाउने काम यो सिद्धान्तको विपरित हुन पुग्दछ ।[2]

सरकार र सहकारी बीचको सम्बन्धलाई व्यवस्थित गर्न पनि सहकारीको ७ सिद्धान्तहरु भित्र सहकारीको स्वायत्तता र स्वतन्त्रतालाई एउटा महत्वपूर्ण सिद्धान्तको रुपमा स्वीकार गरिएको हो । सहकारीको विश्व इतिहासले पुष्टी गरेको छ, सहकारी मैत्री वातावरणका लागि सहकारीलाई स्वायत्त, स्वतन्त्र र स्वनियमनको वातावरणमा विचरण गर्न दिनु पर्दछ ।

वित्तीय सहकारीका सिद्धान्तहरु

वित्तीय सहकारीहरुको सञ्चालनका लागि क्रेडिट युनियनहरुको विश्व परिषद्ले तय गरेका १० वटा सिद्धान्तहरु क्रमशः सदस्यहरुको स्वामित्व, सदस्यहरुको नियन्त्रण, प्रजातान्त्रिक नियन्त्रण, वित्तीय सेवामा समावेशिता, वित्तीय स्थिरता, सदस्यहरुलाई बढीभन्दा बढी वित्तीय फाइदा, वित्तीय साक्षरता, सहकारीको सञ्जालिकरण, समुदाय प्रति उत्तरदायी र विश्व दृष्किोणहरु हुन् ।

यहाँ वित्तीय सहकारीको नीतिगत व्यवस्थामा विचलन आउन नहुने दुई सिद्धान्तहरुको संक्षेपमा व्याख्या गरिएको छ ।

सदस्यहरुको स्वामित्व (Member Ownned) 

बचत तथा ऋणको कारोवार गर्ने सहकारी संघ संस्थाहरु पनि अरु जस्तै निर्दिष्ट कानून अन्तर्गत सञ्चालित स्वायत्त निजी व्यवसाय नै हो । तर, यी कानूनहरुले सहकारीको छुट्टै विशेषताहरुको ख्याल गर्दै यसको पहिचानलाई कामय राखिदिनु पर्दछ ।

यसको आशय सहकारी मोडलका बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुलाई कम्तीमा अन्य प्रकृतिका बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरु सरह व्यवहार गरिनु पर्दछ भन्ने हो । यस वाहेक सहकारीको सामूहिक स्वामित्व, गैह्र नाफामूलक चरित्र, निर्दिष्ट सिद्धान्त र मूल्यहरुको पालना, सामाजिक र आर्थिक विकासमा योगदान, वातावरण मैत्री उत्पादन र उपभोग, विशुद्ध व्यापार, समावेशिता, गरिवी निवारण, पूर्ण उत्पादक रोजगारीको सिर्जना, सामाजिक एकीकरण जस्ता गुण र उपलब्धीहरुका सम्भावनालाई ख्यालमा राखेर राज्यले सहकारीहरुलाई सकारात्मक नीति, ऐन नियम, कर छुट जस्ता माध्यमबाट सहयोग गर्नु पर्दछ भन्ने हो ।

यस्तो व्यवहारले सहकारी अभियानको स्वतन्त्र र स्वायत्त ढंगले विकास र विस्तार हुने कुराको प्रत्याभूति गर्नेछ ।

वित्तीय दिगोपना (Financial Susatinability)

वित्तीय सहकारीको सबैभन्दा महत्वपर्ण पक्ष भनेको सवल वित्तीय ढाँचाको निर्माणका साथै पर्याप्त जगेडा र आन्तरिक नियन्त्रणको पद्धति हो, जसका आधारमा सदस्यहरुलाई निरन्तर सेवाको प्रत्याभूति हुन सकोस । वित्तीय सहकारीहरुले सञ्चालन र प्रोभिजन वापतको लागत, बचत (Savings) र निक्षेप (Deposit) मा उचित ब्याजको वन्दोवस्त र सदस्यहरुको शेयर पूँजीमा उचित डिभिडेन्ड भुक्तानी पछि बाँकी रहेको सञ्चालन बचतबाट यथोचित जगेडा राख्ने सुनिश्चित गर्नु पर्दछ ।

A prime concern of the credit union is to build the financial strength, including adequate reserves and internal controls that will ensure continued service to membership. The surplus arising out of the operations of the credit union after paying all operating and provision costs, providing a fair rate of interest on savings and deposits and after payment of fair dividends on members shares or equity capital, should ensure appropriate reserve levels.

वित्तीय कारोवार गर्ने सहकारीहरुको सवल वित्तीय ढाँचा आवश्यक छ । यसका लागि संस्थागत कोषको अवस्था सुदृढ हुदै जानु पर्दछ । आवश्यक पूँजीको अभाव हुन नदिन सदस्यहरुको शेयर लगानीमा उचित प्रतिफल (डिभिडेण्ड) को सुनिश्चितता पहिलो प्राथमिकता भित्र पर्नु पर्दछ । सहकारी सञ्चालन खर्च अर्को आवश्यक शर्त हो । सञ्चालक र व्यवस्थापनले निर्दिष्ट मापदण्डभित्र रहेर सञ्चालन खर्चको जोहो गर्नै पर्ने हुन्छ । सहकारीको समुदाय प्रति विशेष जिम्मेवारी रहने भएकोले सामुदायिक विकासमा खर्च गर्ने पद्धतिको विकास पनि आवश्यक छ । वित्तीय सहकारीहरुले जोखिम व्यवस्थाका लागि पर्याप्त प्रोभिजन गर्नु पर्ने हुन्छ ।

प्रचलित सहकारी कानूनमा कोषसम्बन्धी व्यवस्था

सहकारी ऐन, २०४८ ले सहकारी संघ संस्थाको खुद आयमा २५ प्रतिशत जगेडा कोष राख्न अनिवार्य गरेको थियो । यो वाहेक लाभांशबाट डिभिडेन्डको रुपमा सदस्यहरुलाई शेयर पूँजीको १५ प्रतिशत भन्दा बढी वितरण गर्न नसक्ने गरी सीमा निर्धारण गरेको थियो । सहकारी ऐन, २०७४ ले जगेडा कोषको व्यवस्था यथावत राखेको छ भने डिभिडेन्ड वितरणको सीमा १८ प्रतिशत पु¥याएको छ ।

नयाँ ऐनले जगेडा कोष छुट्ट्याएर बाँकी रहेको रकमलाई शत प्रतिशत मानी २५ प्रतिशत संरक्षित पूँजी फिर्ता कोष र ०.५ प्रतिशत सहकारी प्रबद्र्धन कोषमा रकम छुट्ट्याउनु पर्ने अनिवार्य व्यवस्था गरेको छ । बचत परिचालनको सीमा तोकिएको छ । पूँजीको १५ गुणाभन्दा बढी बचत संकलन गर्न नसकिने कानूनी व्यवस्थाका कारण वित्तीय सहकारीहरुमा पूँजीको उपब्धतामाथि पनि सन्तुलन राख्नु पर्ने अवस्था छ ।

यो वाहेक सहकारी नियमावलीले संरक्षित पूँजी फिर्ता कोष र सहकारी प्रबद्र्धन कोषमा रकम छुट्ट्याएर बाँकी रहेको रकमलाई शतप्रतिशत मानी फेरी ८ वटा कोषहरुमा अनिवार्य रुपमा कम्तीमा ५ प्रतिशत रकम छुट्ट्याएर कोषहरुको व्यवस्था गर्नुपर्ने व्यवस्थाहरु गरेको छ । यसमा सहकारी शिक्षा कोष, शेयर लाभांश कोष, कर्मचारी बोनस कोष, सहकारी बिकास कोष, घाटा पूर्ति कोष, सामुदायिक विकास कोष, स्थिरिकरण कोष र अन्य जोखिम व्यवस्थापन कोषहरु पर्दछ ।

नियमावलीले संरक्षित पूँजी फिर्ता कोषको रकम सदस्यहरुलाई उनिहरुले लिएको ऋणको ब्याज र बचत गरेको रकममा प्राप्त ब्याजका आधारमा सबै सदस्यहरुलाई फिर्ता गर्नुपर्ने व्यवस्था गरेको छ । संरक्षित पूँजी फिर्ता कोषको रकममध्ये ६० प्रतिशत ऋणी सदस्यहरुलाई र ४० प्रतिशत बचत गर्ने सदस्यहरुलाई वितरण गर्नै पर्ने अनिवार्यता छ ।

सहकारी ऐन नियमले सहकारीको सदस्यता दिने र छोड्ने कामलाई सहकारीको स्वायत्त अधिकार मानेको छैन । सदस्यता नदिएमा रजिष्ट्रारले सदस्यता दिन आदेश गर्न सक्ने व्यवस्था रहेको छ । यस्तो आदेशको पालना गर्नै पर्ने वाध्यात्मक व्यवस्था गरिएको छ ।

अर्कोतिर सदस्यले चाहेमा कुनै पनि वेला सहकारीको सदस्यता त्याग गर्न सक्ने र यस्तो अवस्थामा सहकारीले बढीमा एक महिना भित्र (लेखा परीक्षण गरेको) निजको दायित्व कटाई शेयर पूँजी, पाउने डिभिडेन्ड, संरक्षित पूँजी फिर्ता कोष वापत निजले पाउने रकम र बचत रकम समेत फिर्ता गर्नुपर्ने अनिवार्य व्यवस्था गरेको छ ।
सदस्यता दिने वा नदिने तथा सदस्यताका शर्तहरुमा जेसुकै उल्लेख भए तापनि सदस्यले चाहेमा सहकारीको सदस्यता सजिलै त्याग्न सक्ने व्यवस्था सबैखाले सहकारीको लागि बाध्यात्मक व्यवस्था हो ।

कोषहरुको अनिवार्यताको असर

– ११ वटा कोषहरुको अनिवार्यताले गर्दा शेयर लाभांश कोषमा १८ प्रतिशत लाभांश छुट्ट्याउन नसक्ने अवस्था सिर्जना भएको छ । यस्तो वाध्यकारी व्यवस्थाबाट जगेडा कोष (संस्थागत पूँजी) कमजोर रहेको वा भर्खर स्थापना भएको सहकारीलाई शेयर पूँजी बृद्धि गर्न र भएको पूँजी स्थिर राख्न समस्या सिर्जना भएको छ । वित्तीय सहकारीहरुका लागि शेयर पूँजीको पर्याप्तता बचत परिचालनको लागि आवश्यक शर्त हो भन्ने कुरा माथि नै उल्लेख गरिएको छ । सदस्यता छाड्न सक्ने अधिक लचक व्यवस्था र पूँजीमा उचित डिभिडेन्ड (Fair Dividend) दिन नसक्दा सहकारीहरुको पूँजी पलायनको सम्भावना नकार्न सकिन्न ।

– कोषहरुको विभाजन र वितरणमा ऐन, नियम तथा कार्यविधि वा निर्देशनले नियन्त्रण गरिदा सहकारीका सदस्यहरुको निर्णय निर्माणको दायरालाई खुम्चाई दिएको छ । सहकारीहरुले चाहेर पनि उनिहरुको प्राथमिकताका क्षेत्रहरुमा खर्च गर्न सक्ने अवस्था रहेन । सदस्यहरुले बार्षिक साधारण सभामा लिइने महत्वपूर्ण निर्णयहरुमा लाभांशको वाँडफाड प्रमुख हो । सदस्यहरु लाभांश वितरणमा अधिकार विहिन भएका छन् ।

सन्दर्भ ब्याजदरको व्यवस्था र यसको असर

सहकारी ऐनको दफा ५१ मा सन्दर्भ ब्याज तोक्न सक्ने व्यवस्था रहेको छ । सन्दर्भ ब्याज दर तोक्न सक्ने अधिकार सहकारी विभागको रजिष्ट्रारलाई छ जसले रजिष्ट्रारको अध्यक्षतामा गठन गरिने समितिको सिफारिशलाई आधार बनाउनु पर्छ । यस्तो ब्याजदर सहकारीहरुको लागि निर्देशक ब्याजदरका रुपमा रहने व्यवस्था समेत यसै दफामा उल्लेख भएको छ । सहकारी नियमावली, २०७५ को नियम २३ ले सन्दर्भ ब्याजदर तोक्ने आधारहरु उल्लेख गरेको छ । यसमा नेफस्कुसँग आबद्ध संघ संस्थाहरुको औसत ब्याजदर, सहकारी बैंकको औसत ब्याज दर, “क” वर्गका बैंकहरुको औसत ब्याज दर, अध्ययन प्रतिवेदनहरु, सहकारी महासंघ र केन्द्रिय संघहरुबाट प्राप्त सुझाव र अन्य आधार बनाउन सकिने स्पष्ट व्यवस्था गरेको छ ।

यसै नियमको उपनियम (२) मा सन्दर्भ ब्याज दर तोक्दा अबलम्बन गर्नुपर्ने सिद्धान्तहरु उल्लेख गरिएको छ । यस अन्तर्गत बचतमा भारित औसत ब्याजदर भन्दा सामान्यतया बढी, ऋणमा भारित औसत ब्याजदर भन्दा सामान्यतया घटी र बचत र ऋणको ब्याजदरको अन्तर ६ प्रतिशत भन्दा घटी हुनुपर्ने उल्लेख छ ।
सन्दर्भ ब्याजदरमा आवश्यकता अनुसार पुनरावलोकन गर्नुपर्ने, शहरी र ग्रामीण क्षेत्रका लागि छुट्टा छुट्टै दर निर्धारण गर्न सकिने, समितिको बहुमतले निर्णय लिने, समितिले बार्षिक प्रतिवेदन मन्त्रालयमा पेश गर्नुपर्ने, निर्णयको जानकारी मन्त्रालय, नेपाल राष्ट्र बैंक र पत्रिका मार्पmत सूचना प्रकाशन गरी सबैलाई गराउनु पर्ने गरी नियममा व्यवस्थाहरु गरिएको छ । त्यसैगरी महासंघ तथा केन्द्रिय विषयगत संघहरुले सन्दर्भ ब्याजदर निर्धारणको जानकारी आफ्ना सदस्यहरुलार्य गराउनका साथै पालनाको अवस्थाको समेत अनुगमन गर्नु पर्ने जिम्मेवारी तोकिएको छ ।

समितिमा मन्त्रालय, राष्ट्रिय सहकारी विकास बोर्ड, नेपाल राष्ट्र बैंक, सहकारी महासंघ, सहकारी बैंक तथा नेफस्कुनको प्रतिनिधित्व रहने व्यवस्था रहेको छ ।
सन्दर्भ ब्याजदर निर्धारण तथा सिफारिस समितिको मिति २०७६/४/१६ को निर्णय बमोजिम सहकारी ऐन, २०७४ को दफा ५१ र सहकारी नियमावली २०७५ को नियम २३ मा तोकिएका आधार र सामान्य भार समेतका आधरमा मिति २०७६/४/१९ गतेदेखि लागु हुने गरी सहकारी संस्थाहरुले ऋण लगानीमा लिने अधिकतम् ब्याजदर १६ (सोह्र) प्रतिशतमा नबढ्ने तथा बचत र ऋणको ब्याजदरको अन्तर ६ (छ) प्रतिशत भन्दा घटी रहने गरी पहिलो पटक सन्दर्भ ब्याज दर तोकिएको थियो ।

कर्जामा ब्याजदरको सीमाको असर

– सहकारी भनेको लघुवित्त परिचालन गर्ने संस्था हो । नेपाल राष्ट्र बैंकले लघुवित्त संस्थाहरुलाई कर्जामा ब्याजको अधिकतम सीमा १५ प्रतिशत निर्धारण गरेको छ । थप २ प्रतिशत सेवा शुल्क लिन पाउने पनि मापदण्ड रहेको छ । सहकारी आफैमा लघुवित्त परिचालनको माध्यम हो । यसका ग्राहकहरु स–साना व्यवसायीहरु हुन् । घरायसी गर्जो टार्न छोटो समयका कर्जा लिने ग्राहक (सदस्य) हरु सहकारीमा कर्जा लिन आउँछन् । नेपाल राष्ट्र बैंकको नियमन भित्र रहेका लघु वित्त संस्थाहरुले सस्तो र सहुलियत दरको थोक कर्जा परिचालन गर्ने भएकाले कर्जामा १५ प्रतिशत ब्याजको सिमा पनि लागत लाभको दृष्टिकोणबाट प्रतिकूल देखिदैन । अर्कोतिर सहकारीहरुले सस्तो दरको थोक कर्जामाथि पहूँच राख्दैनन् ।

– ब्याज निर्धारण बजारमा माग र आपूर्तिले निर्धारण गर्दछ । ब्याजदरलाई लिने दिने ब्याजको स्प्रेडदरले नियन्त्रण गर्ने हो, नेपाल राष्ट्र बैंकको मौद्रिक नीति पनि यही हो । नियमनकारी निकायहरुले सहकारीहरुको सघन अनुगमन गर्ने हो भने स्प्रेड दरको व्यवस्थाबाटै ब्याजदरमाथि अंकुश लगाउन सकिने व्यवस्था विश्वभर प्रचलनमा रहेको छ ।

– पूँजी र निक्षेपले प्रतिफल खोज्छ, जुन स्वभाविक छ । जहाँ प्रतिफल बढी छ त्यतै पूँजी र निक्षेप आकर्षित हुन्छ । पूँजीमा बजार दरको आधारमा डिभिडेन्ड नदिने हो भने त्यस्तो पूँजी सहकारीबाट सहजै बाहिरन सक्छ । खाशगरी सहकारीको पूँजी तरल दायित्वको रुपमा रहेको हुन्छ । सदस्यता छाड्न प्रचलित कानूनले सदस्यको इच्छामा निर्भर बनाइ दिएको छ । कुनै पनि सदस्यले कुनै पनि वेला सदस्यता छाडेर आफ्नो सबै सम्पत्ति सहकारीबाट मिmक्न सक्छ । वाणिज्य बैंक, विकास बैंक वा अन्य वित्तीय कम्पनीहरु भन्दा केही बढी ब्याज नदिने हो भने सहकारीहरुबाट बचत बाहिरिन सक्छ । अर्कोतिर कमजोर नियमन र बचत सुरक्षणको अभावका कारण ग्राहकहरु सहकारी माथि विश्वास गर्न सक्ने अवस्थामा छैनन् । शहरी क्षेत्रमा बचतमा बढी ब्याज नै सहकारीको आकर्षण हो । शहरी क्षेत्रमा धेरैजसो सहकारीहरुले मुद्दति बचतमा १२ देखि १४ प्रतिशतसम्म ब्याज दिने गरेको पाइएको छ । अहिलेको बजारलाई विश्लेषण गर्ने हो भने काठमाडौ उपत्यकामा भएका सहकारीहरुले १० प्रतिशत भन्दा बढी ब्याज नदिने हो भने बचतको रकम वाहिरिने सम्भावना देखिन्छ । अर्कोतिर अनिवार्य कोषको व्यवस्थाले सहकारी संस्थाहरुले बढीमा अघिल्लो आर्थिक वर्षको लाभांशका आधारमा ५ देखि ६ प्रतिशत मात्र डिभिडेन्ड दिन सक्ने अवस्था आएको छ । ब्याजको सीमाले लाभांशमा पनि प्रतिकूल असर पर्न सक्छ । यसले लाभांशको आकारलाई पनि प्रभावित गर्नेछ अर्थात लाभांश घट्नेछ ।

सैद्धान्तिक पक्ष
–  सहकारी ऐन नियम बमोजिम सन्दर्भ ब्याजदर भनेको सीमा होइन । यसलाई औसतमा प्रयोग गर्न सकिने हो । सन्दर्भ ब्याजदर सदस्यहरुको बचतको लागि पनि आवश्यक छ । बचतकर्ताहरु दिइने प्रतिफलको रक्षा राज्यको पहिलो कर्तव्य हुन्छ । सहकारीमा सेभिङ फस्र्ट भन्ने अवधारणालाई प्रोत्साहन गरिन्छ ।

– सन्दर्भ ब्याजदरको अवधारणा नेपाल राष्ट्र बैंकले अंगिकार नगरेकोले सहकारी विभागले यो विधि प्रयोगमा ल्याउँदा वित्तीय सहकारी र अन्य प्रकृतिका बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरु बीच विभेदको अवस्था आएको छ ।

– कर्जामा ब्याजको सीमा निर्धारण गरेपछि सहकारीहरुले बढीनै सुरक्षित लगानीका क्षेत्रहरु रोज्दछन् । यसले तरलतामा बृद्धि आउने र एकैपटक धेरै संस्थाहरु सञ्चालन घाटामा जान सक्ने अवस्था सिर्जना हुन सक्छ । यसका साथै पिछडिएका र गरिव वा लक्षित समुदायका व्यक्तिहरु कर्जा नपाउन सक्ने अवस्था आउन सक्छ । (Landing Pricing Theory)[4]

– सहकारीहरु कर्जा लगानीका लागि मध्यस्थको भूमिका पनि निर्वाह गर्दछन् । तरलताको व्यवस्थापन गर्न सहकारी संघ÷बैंक वा अन्य वित्तीय संस्थाहरुबाट कर्जा सापटी ल्याएर सदस्यहरुको माँग अनुसार कर्जा प्रवाह गर्दा कर्जामा भुक्तान गर्ने ब्याज र कर्जा लगानीका जोखिम समेत गणना गर्दा ब्याजको सीमा बाधक बन्न सक्दछ । उदाहरणका लागि नेफस्कुन वा सहकारी बैंकले दिने कर्जामा ब्याजको दरलाई लिन सकिन्छ । संस्थागत कर्जा भएकोले यो निर्दिष्ट समय सीमाभित्र प्रतिफल सहित फिर्ता गर्नु पर्ने हुन्छ भने अर्कोतिर सदस्यहरुलाई गरिएको लगानीमा स्वभावतः जोखिमका पक्षहरु जोडिएका हुन्छन् जसले गर्दा लागत बढ्न सक्दछ ।

– ब्याजदरको निर्धारण गर्ने सबैभन्दा प्रभावकारी माध्यम भनेको बजार हो । खुल्ला बजार अर्थतन्त्रमा वित्त बजारमा विविधखाले संस्थाहरु क्रियाशिल रहेका छन् । वित्तीय कारोवार गर्ने सहकारीहरुको तरलताको व्यवस्थापन यही ब्याजदरले सन्तुलनमा राख्ने हो । तरलता बढी हुँदा दिने लिने दुबै ब्याजदर कम गर्नै पर्ने बाध्यात्मक अवस्था आउँछ । अर्कोतिर तरलता अभाव हुने वित्तीकै अवस्था उल्टिन्छ । त्यसैले पनि ब्याजमा लगाउने सीमाले असहज परिस्थिति सिर्जना गर्दछ । (Landing Pricing Theory)

– ब्याजदरको अन्तरले सदस्यहरुमा एउटा संस्थाबाट कर्जा लिएर अर्को संस्थाको कर्जा भुक्तानी गर्ने ट्रेन्ड बढेर जान्छ । उदाहरणका लागि सहकारीबाट कर्जा लिने र लघुवित्त वा अन्य वित्तीय संस्थाको महंगो दरको साँवा वा ब्याज भुक्तानी गर्ने । सहकारी भित्रको दोहरो सदस्यता आपैmमा समस्या छदैछ । सदस्यहरुले सस्तो ब्याजदरको सहकारीको कर्जा लिएर व्यक्तिगत लगानी गरी गरिव समुदायको थप शोषण गर्न सक्ने अवस्था पनि आउन सक्दछ । यसले कर्जाको दुरुपयोगका साथै सदस्यहरुको उद्यमशिलतामा समेत प्रतिकूल असर पार्न सक्छ । (Client Cross borrowing Theory)

– सहकारीको सञ्चालन खर्च र शेयर पूँजीमा दिनु पर्ने डिभिडेन्डले पनि ब्याजलाई अनुकूल वा प्रतिकूल असर पु¥याउँदछ । धेरैजसो सहकारीहरुको सञ्चालन खर्च उच्च हुने गरेको छ । अर्कोतिर संस्थागत पूँजी कमजोर रहेको सहकारीले शेयर पूँजी बढाउनु पर्ने र सो पूँजीमा सकेसम्म बढी प्रतिफल दिनु पर्ने हुन्छ । सबै सहकारीलाई कर्जाको ब्याजको सीमा तोकिएको अवस्थामा कारोवारको आकारको आधारमा सञ्चालन खर्च कम भएको र संस्थागत पूँजी कोष बलियो भएको सहकारी भन्दा अन्य सहकारीहरुलाई पक्कै पनि समस्या आउन सक्दछ । (Cost of Fund Theory)

– सहकारीमा बचतको सुरक्षाको अभाव छ । राम्रो ब्याज नदिए बचत आउदैन । पूँजीको सुरक्षा पनि छैन । यस्तो अवस्थामा बजारकै दर वा कम लागतमा बचत परिचालन सम्भव छैन । जब पैसा किन्दा महँगो किनिन्छ भने बेच्दा स्वतः महँगो हुन्छ ।

 

 

[1] https://ccednet-rcdec.ca/files/ccednet/W-269_Women_In_Co-ops.pdf

[2] http://www.ica-ap.coop/sites/ica-ap.coop/files/Guidance%20Notes%20EN.pdf page no. 46 last paragraph

[4] file:///C:/Users/User/AppData/Local/Temp/EFFECT%20OF%20INTEREST%20RATES-6831.pdf

 

सन्दर्भ अन्य सामाग्रीहरु
सहकारी ऐन, २०७४ र नियमावली २०७५