प्रविधि र सहकारीको सेतु ‘एम बैंक’

प्रविधि र सहकारीबीच अन्योन्याश्रित सम्बन्ध छ । राम्रो प्रविधिले सहकारीलाई पनि राम्रो बनाउँछ भने प्रविधि नहुँदा अहिलेको समयमा सहकारीको सामथ्र्य कमजोर हुन्छ । आगामी दिनमा प्रविधि विनाको सहकारी परिकल्पना गर्न सकिँदैन । प्रविधिमात्रै भनेर पनि हुँदैन । प्रविधि सुरक्षाको विषय महत्वपूर्ण हुन्छ । तर हामी कहाँ यी कुरालाई बेवास्ता गरिन्छ । एउटा सामान्य कुरा युजर र पासवर्ड मल्टिपल प्रयोग गर्नु हुँदैन । सिस्टमलाई क्लाउडमा राखिएपछि सर्टेन च्यानलबाट मात्रै लगईन गर्नुपर्छ । महत्वपूर्ण कुरा डाटा नै हो । मानिसहरु पेनड्राइभमा डाटाहरु राखिरहेका हुन्छन् । यस्ता कुरामा एकदमै विचार पुर्याउनु पर्दछ ।

अर्को भनेको, मोबाईलमा पासवर्ड समेत राखेका हुँदैनौं । ट्रान्जेक्सनमा ओटीपी, टू फ्याक्टर अथेन्टिकेशन राखेका हुँदैनौं । अहिले त मल्र्टी प्याक्टर अथेन्टिकेशन समेत आइसकेको छ । यी कुराहरुमा व्यक्तिहरुले ध्यान दिनुपर्छ । यदी डिजिटल ट्रान्जेक्सन गरिन्छ भने यी अनिवार्य कुरा हुन् । अब सहकारीको कुरा गर्दा जुन कम्पनीसँग पनि काम गर्ने परिपाटी नेपालमा छ । सस्तोमा पायो भन्दैमा मख्ख परेर काम गर्ने गरिन्छ । कम्पनी दर्ता, कम्पनीको इतिहास, कम्पनीको अडिट रिर्पोट मागिदैन, सेक्युटिको टेस्टिङ गरेको छ वा छैन, आईएओ अडिट गरेको छ वा छैन (आईएसओ ९००१, २७००१), भीएपीटी टेस्टिङ गरेको छ वा छैन, स्ट्रेस टेस्टिङ आदि कुरा महत्वपूर्ण हुन्छ ।

सिस्टम क्लाउडमा रोखेको हुन्छ तर ट्रान्जेक्सन गर्दा समय लाग्ने भयो भने यसको के काम ? क्लाउडमा राखेपछि इजी एक्सेस, फास्ट सर्भिस, रिलायबल र सेक्योर्ड हुनुपर्छ । कम्पनी छनोट गर्दा पहिलो कुरा त कति वर्ष काम गरेको हो ?, यो क्षेत्रमा नयाँ कुरा के गरेको छ त ?, नयाँ के गर्दै छ ?, टिम कस्तो छ ?, सिस्टम कस्तो छ ?, सिस्टम नचलाई राम्रो नराम्रो छुट्याउन सकिदैन । त्यसो हुँदा चलाई रहेकालाई पनि सोध्नु पर्यो ।

डिजिटल साक्षरताको आवश्यकता
३१ हजार ३ सय सहकारीमा सीबीएस, मोबाईल बैंकिङ लगायतका सेवा प्रयोग गर्ने २० प्रतिशत पनि छैनन् । तर ठ्याक्कै डाटा पाउन निकै कठिन छ । जतिले प्रयोग गरेको छ त्यसको युजर पनि विस्तारै बढेको छ । सहकारीका सञ्चालक, सदस्यमा डिजिटल साक्षरता पुगेकै छैन । पहिलो कुरा त सञ्चालकहरुले नै बुझेका छैनन् । जब सञ्चालकहरुले बुझ्दछन् अनी मात्र सदस्यहरुलाई बुझाउन सक्छन् । मोबाईल बैंकिङ मात्रै डिजिटाइजेशन हैन । डिजिटाइजेशन भित्र धेरैकुराहरु पर्छ । यी कुराहरुमा सहकारी पुगेकै छैनन् । नुनदेखि सुनसम्मको सेवा भनेजस्तै हो डिजिटाइजेशन । यस भित्र धेरैकुराहरु समावेश हुन्छन् । सदस्यको जीवनचर्यामा आवश्यककुराहरु डिजिटल च्यानलबाट सेवा दिनु नै डिजिटाइजेशन हो । डिजिटल साक्षरता बढाउन पहिलो कुरा सर्भिस प्रोभाईडर, सरकारको भूमिका रहन्छ । कतिपयलाई सर्भिसको बारेमा थाहा पनि हुँदैन । यी सबै कुराहरुको बारेमा जानकारी दिनसक्नुपर्छ ।
अझै पनि हामी सहकारी पढाई रहेका छौं । अब सहकारीसँगै डिजिटाईजेशन पढाउनु पर्ने छ । अहिलेको जेनेरेशनलाई डिजिटाईजेशन पढाई राख्नु नपर्ने हुन सक्छ । अब डिजिटाईजेशन विनाको सहकारी परिकल्पना गर्न सकिन्न । डिजिटाईजेशन प्रयोग गर्ने सहकारी नहुन सक्छ । राष्ट्रिय सहकारी महासंघले पनि सन् २०३० सम्म सहकारीहरु पूर्ण रुपमा डिजिटाईजेशनमा जाने परिकल्पना गरेको छ । यो आवश्यक पनि छ ।

सहकारी अभियानबाट आशा
राष्ट्रिय सहकारी महासंघले नेपालमा पहिलो पटक डिजिटल कन्क्लेभ आयोजना ग¥यो । जुन काम निकै राम्रो हो । एउटा सहकारीबाट अर्को सहकारीमा रकम ट्रान्सफर गर्न मिल्दैन । टेक्निकलली हामी सक्षम छौं तर, कानुनी अधिकारी अहिलेसम्म छैन । यो सामान्य नै हो । तर नियामक निकायले यी कुरामा ध्यान दिनुप¥यो । यी कुराहरुमा सहकारी अभियानले दबाब दिनुप¥यो । सहकारी संघ आफ्नै सफ्टवेर बनाउन लागि गरेको छ । महासंघले कुनै कम्पनीसँग साझेदारी गरेको छ । पहिलो कुरा भएका कम्पनीसँग काम गर्ने की नयाँ कम्पनी खोल्दै हिड्ने ? ८, १० वर्ष काम गर्दा त सिस्टमममा प्रश्न चिन्ह खडा भएको छ । बैंक लेबलको सिस्टम राख्न सक्ने सहकारी कमै छन् । अभियानको विरोध भने पक्कै गरेको हैन । तर, हामी जस्ता कम्पनीहरुलाई पनि लिएर हिड्नु पर्छ भन्ने मेरो मान्यता हो । सहकारीमा एकताको कुरा गर्छौं तर एक्लै एक्लै हिड्ने बानी केही संघहरुमा देखिएको छ । चाहेको भए बैंकर्स संघहरुले पनि आफ्नै सफ्टवेयर सक्थ्यो होला तर किन बनाएन त ? यो अभियानले पनि बुझ्नु पर्छ । समय समयमा अपग्रेड गर्नुपर्ने हुन्छ । एक वर्षपछि आउने सर्भिस हामी २ वर्ष अधिदेखि नै तयारी गरिरहेका छौं ।

यस कारण एम बैंक
२०७३ मा एम बैंक सुरु गर्दै गर्दा बजारमा धेरै सफ्टवेरहरु थिए । त्यस समयमा कतिको डेक्सटप वेस, कसैको डाटाबेस एसक्वेल, कसैको एक्सेस, कसैको ओराकल थियो । जुन सुकै सफ्टवेयर भए पनि मोबाइल बैकिङ सेवा दिन सक्ने गरी हामी आयौं । जुन सुकै सफ्टवेर चलाएपनि त्यसलाई एउटा च्यानलमा ल्याउँछौं । त्यही च्यानलबाट सेवा दिन्छौं । सफ्वेर परिवर्तन त्यति सहज विषय हैन । त्यस समयमा हामी एउटा मात्रै कम्पनी थियौं । एउटै प्लेटफर्मबाट धेरै सेवा दिने हाम्रो प्रमुख उद्देश्य हो । नेपालमा पहिलोपटक सहकारीबाट बैंक रकम ट्रान्सफर हामीलेनै सुरु गरेका हौं । त्यो समय भनेको पहिलो लकडाउन थियो । दोस्रो लकडाउनमा रेमिठ्यान्स सहकारीकै खातामा भित्र्याउन सुरु गर्यौं ।

डिजिटलाईजेशनमा एम बैंक एउटा ब्राण्ड बनेको छ । मोबाईलमै च्याट बक्स सुरु गर्दैछौं । सहकारीले रेमिटेन्स सुरु गर्नको लागि कुनै शुल्क धरौटी राख्नु पर्दैन । लगभग ८० प्रतिशत रेमिटेन्स कम्पनी कभर गरिसकेका छौं । कनेक्ट आईपिएस, खल्ती, इसेवाबाट सिधै सहकारीको खातामा जम्मा गर्न सम्ने प्लेटर्फम बनाएका छौं । ओम्नी बैंकिङ अबको केही समयमै सुरु गर्दै छौं । यो भनेको मोबाईल बैंकिङ र इन्टरनेट बैंकिङको एउटै प्लेटर्फम हो । एप्लिकेशनबाट एफडी रिन्यु, डकुमेन्टेशन, लोन एप्लाई लगायतका काम सुरु गर्दै छौं ।

हामीसँग ६ सय सहकारी जोडिएका छन् । ३३ कम्पनीसँग सफ्टवेयरमा मिलेर काम गरिरहेका छौं । अब हामी इआरपी डेभलपमेन्ट फेजमा छौं । अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा समेत जाने प्रयासमा छौं । विदेशका केही कम्पनीसँग बसेर छलफल गरिरहेका छौं ।

(कुराकानीमा आधारित)