– रामसूदन तिमल्सिना

अलिकति हिसाबकिताबसाथ चलेको भए मेरो कमाईमा हाम्रो मध्यमवर्गीय जीवनमा ती सानाठूला आर्थिक कष्ट आउने थिएनन् । रक्सी, रेष्टुराँ र लुगाफाटामा अनावश्यक खर्च गरियो । त्यसको साटो सुरुदेखि नै इन्सुरेन्स वा बचत गरेको भए, सानो टुक्रा जग्गा टाढा कतै किनेर राखेको भए कालान्तरमा कति काम लाग्ने रहेछ भन्ने होश मलाई आजभोलि बल्ल आउन थालेको छ । पैसा चाहिन्छ भन्ने चेत खुलेको छ । बुढेसकाल कसरी धान्ने भन्ने पिरलो आउँदै छ । कुनै अर्काे व्यवसाय गरौं कि भन्ने पनि सोच्दैछु । – विजय कुमार, खुसी

माथिका पंत्ती नेपालका अत्याधिक सफल टेलिभिजन कार्यक्रम दिशानिर्देशका प्रस्तोता, नेपाल साप्ताहिकका संस्थापक सम्पादक तथा कान्तिपुर दैनिकका स्तम्भकार विजय कुमारको पहिलो पुस्तक खुसीबाट लिइएको हो । विजय कुमारका यी अभिव्यक्ती निकै गहन छन् । वितेका दिनमा बचत गर्न नसकेको पछुतो गरिएका यी अभिव्यक्ती तपाई हाम्रा लागि पाठ हुन सक्छ । उनले ती पंक्तीमा सहज रुपमा बचतको महत्वलाई दर्शाएका छन् । यो उनको मात्र समस्या होइन हामी आम मानिसको समस्या हो । हामी बचत गर त भन्छौं तर बचत गर्न भने जस्तो सहज हुदैन । त्यसका लागि त्याग चाहिन्छ । आफ्नो जीवनप्रतिको स्पष्ट दृष्टिकोण चाहिन्छ । बचत भश्वियका लागि संजित गरिने रकम हो । त्यसैले मानिसले भोलिका लागि भनेर जोगाउने धैयता गर्न सक्दैन । बचतका लागि अभ्यास चाहिन्छ । स सानो खर्चमा पनि ध्यान दिनुपर्छ । पैसा हुनेले मात्र बचत गर्छ भन्ने होइन । पैसा कमाउनेले पनि बचत गर्न सक्दैन । गरिबले पनि बचत गर्न सक्छ । हामीले कमाइको केहि अंश पहिला बचतका लागि छुटट्टाउनुपर्छ । त्यसपछि मात्र खर्च गर्नुपर्छ । तर खर्चबाट बाँकी रहेको रकमलाई बचतका रुपमा हेर्न थालियो भने जीवनभर बचत गर्ने सपना सपनामानै सिमित रहन्छ ।

बचतलाई जीवनको अंशका रुपमा लिएर नियमित अभ्यास गरेको खन्डमा यसको शक्तिको पहिचान हुन्छ । जसरी नियमित अभ्यास गरेर खेलाडीले आफ्नो लक्ष्य प्राप्त गर्दछन् त्यसैगरि हामीले पनि बचत गर्ने अभ्यास गर्नुपर्छ । बचतका लागि संकल्प चाहिन्छ । म अनुशासित भएर नियमित बचत गर्छु भन्ने संकल्प गर्नसक्नुपर्छ ।

आर्थिक अनुशासन विना जीवनको लक्ष्य प्राप्त सम्भव छैन । हामीले पैसालाई सम्मान गर्न सक्नुपर्छ । तब मात्र जथाभावी दुरुपयोग गर्नबाट हामी जोगिन्छौं । मानिसहरु भन्छन् जति कमाए पनि पैसै बच्दैन । बचतलाई मुल मन्त्र बनाए हामीले मासिक जति आम्दानी हुन्छ त्यसको २० प्रतिशत बचत गर्ने बानी बसाल्यौ भने मात्र बचत गर्न सम्भव हुन्छ । कुनै पनि हालतमा मासिक कमाइको २० प्रतिशत बचत गर्न छोड्नु भने हुदैन । त्यसका लागि बहाना बनाउनु हुदैन । यसलाई कर कार्यालयमा दाखिला गरे झै सम्झनुस् । जति कमाए भए पनि २० प्रतिशत बचत गरेपछि मात्र अरु खर्च गर्ने अभ्यासले हामीलाई बचत गर्ने बानीको विकास गराउँछ । यसले कम खर्च गर्ने र बढि बचाउने अभ्यासको पनि विकास गर्दछ । त्यसपछि हामीले कसरी बढि कमाउन सकिन्छ भन्ने तर्फ सोच्नुपर्छ । त्यसका लागि तपाई आफ्नो क्षेत्रमा उत्कृष्ट वा विशेषज्ञता हासिल गर्नुस् त्यसले तपाइलाई शिखर चुमाउँछ । आफ्नो ज्ञान, शिप र दक्षतालाई बृद्धि गर्नका लागि पनि तपाईले अनावश्यक खर्चिलो स्थानमा ववार्द गर्ने समय नपाएपछि तपाईको बचत पनि हुने भयो कमाउने आधार पनि बलियो बन्ने भयो ।

आफ्नो फुसर्दको समयलाई सदुपयोग गरेर पनि बचत गर्न सकिन्छ । त्यसैले बचत स सानो चिजबाट शुरु हुन्छ । त्यसका लागि हामी संवेदनशिल हुन जरुरी छ । तपाई आफ्नो काममा सम्पुर्ण प्रेम पोख्नुस् । त्यसका तन मन लगाउँनुस् । जसले तपाईलाई पैसा दिएको छ । जसले तपाईको बचत बृद्धिमा भूमिका खेलेको छ त्यसलाई सम्मान गर्न सिक्नुस् ।

आजभोली रेष्टुराँमा खाने फेसन चलेको छ । तर यसले हाम्रो पैसा र स्वास्थ्य दुवैलाई खर्च गराइरहेको छ । घर बाहिर खाने बानीलाई रोक्नु भएको खन्डमा पनि तपाईले राम्रो बचत गर्न सक्नुहुन्छ । घरमा पाकेको खाना रेष्टुराँको भन्दा पोषणयुक्त, सस्तो र स्वादिलो हुन्छ । त्यसैले बाहिर निस्किदा घरमा निर्मित खाजा बोक्नुस् यसले तपाईको मासिक बजेटमा ठूलो परिवर्तन गरिदिने छ । हामी धनि हुन चाहान्छौं तर खर्चालु बानीलाई परिवर्तन भने गर्दैनौ । फेरी पनि धनि हुने सपना भने देखि नै रहन्छौं । तर बैधानिक रुपमा धनि हुने सर्टकट बाटो छैन ।
त्यसका लागि आर्थिक अनुशासन पालना गर्नै पर्छ । नियमित बचत गर्नै पर्छ । बचत लगानी हो । यसलाई हामी जहाँ पनि लगानी गर्न सक्छौं । हमीसँग नभएको बचत कसरी लगानी गर्न सक्निछ । लगानीले प्रतिफल दिन्छ । त्यसले तपाईको बचतमा बृद्धि गर्छ । त्यसैले बचत हाम्रो जीवनको अभिन्न अंश हो । बचत सम्पत्ती आर्जन गर्ने बस्तु हो । सानो बचत ठूलो सपना पुरा गर्ने आधार हो । जब बचतको महत्व बुझिन्छ तब अल्छिपना, लापरवाहीजस्ता मानविय कमजोरी स्वत हट्छ । त्यसपछि त दिनदिनै एक एक रुपैयाको हिसाब किताब राखिन्छ । त्यसपछि तपाइले बचतको महत्व बुझ्नु हुने छ ।